60.000 woorden coderen voor kinderen met dyslexie
Het woord ‘automatisering’ roept misschien beelden op van computergestuurde machines en hightech apparatuur. En van logistieke processen die producten soepel van a naar b transporteren of ruwe materialen tot de millimeter nauwkeurig bewerken. Dat is ook inderdaad waar Hexapole Automatisering zich vaak mee bezighoudt. Maar soms komt er een ander type opdracht voorbij, waarbij niet alleen de techniek, maar ook de mens centraal staat. Een opdracht die daardoor nét wat dieper onder je huid kruipt. Zo’n project is het Canadese ‘The Great Word House’, waar Bas Bloemink, de huidige directeur van Hexapole, nu al zo’n vijf jaar direct bij betrokken is. Een longread, maar het leest als een trein.
In 2015 ontving Hexapole een bijzondere hulpvraag uit Canada. De afzender: Evelyn Reiss, autoriteit op het gebied van dyslexie. Oprichter/directeur van de Canadian Dyslexia Society, ‘fellow’ van de Orton-Gillingham Academy en hoofd van de Claremont School in Toronto. Op deze school wordt louter basisonderwijs gegeven aan kinderen met dyslexie. Hiervoor wordt de Orton-Gillingham-methode gebruikt, een manier van lesgeven die uitstekend werkt en breed is geaccepteerd in de Engelstalige onderwijswereld. De OG-benadering stamt al uit de jaren ’30 en is gebaseerd op geluidsleer. Voor leerkrachten kleeft aan deze methode wel één fiks nadeel: het is bizar tijdrovend. Want voor elk kind wordt een eigen leesprogramma samengesteld met persoonlijke, opbouwende lespakketjes. Deze pakketten moeten altijd door een supervisor volledig worden gecontroleerd en gevalideerd. En het lesmateriaal van andere vakken wordt daar vervolgens ook weer individueel op afgestemd.
Extreem puzzelen met klanken en woorden
Bas Bloemink: “Probeer je van deze omvang maar eens een voorstelling te maken. Elk kind op de Claremont School leert met de OG-benadering letters lezen in een eigen tempo en volgorde. Of eigenlijk geen letters, maar letter/klankcombinaties. In vaktaal ‘grafemen’ genoemd. Laat ik dit verduidelijken met de letter ‘a’: deze klinkt heel verschillend in de woorden ‘father’, ‘baby’ en ‘apple’. Eén letter, met drie klankvormen. Minstens. Om probleemloos te kunnen lezen, moet een Engelstalig kind dus niet pakweg 26 letters leren, maar 200 grafemen. Leerkrachten zijn daardoor continu bezig met het componeren van woord- en zinsmateriaal om het lezen van nieuwe grafemen te oefenen. In dat oefenmateriaal, om het extra gecompliceerd te maken, mogen natuurlijk geen klanken voorkomen die het kind nog niet geleerd heeft. Een puzzel van epische proporties, waarin docenten oneindig veel liefde, en nog meer vrije tijd stoppen.”
De vraag van Evelyn Reiss aan Hexapole was dan ook: kunnen jullie dit monnikenwerk automatiseren? Dat was het begin van een langdurig en intensief traject, dat resulteerde in The Great Word House.
Twee werelden, één doel
Bas: “Toen we begonnen, had ik enkel een vaag begrip bij dyslexie. Ik had geen idee wat het werkelijk betekent binnen speciaal onderwijs. Evelyn daarentegen wist helemaal niets van automatisering; wat kan wel, wat kan niet. Wij hebben wekenlang, avond na avond, met elkaar zitten skypen om elkaars wereld, elkaars taal te leren begrijpen en spreken. Ik moest te weten komen hoe de OG-methode tot in detail werkt. Maar ook nieuwe terminologie: wat is een grapheme, een syllable type, magic-e. Ik leerde over spelling rules, morphology, affixes en suffixes. Hoe de Engelse taal samenhangt met het oude Anglo-Saxon, maar ook met Grieks en Latijn. Evelyn moest leren dat automatisering een complex proces is: hoe werkt een database, hoe moeten we klanken en lettergrepen in onze database coderen en hoe kan je door middel van algoritmes zinnen ontleden?
Uiteindelijk slaagden we er bij Hexapole in om een database te bouwen met maar liefst 60.000 Engelse woorden. Van elk woord werden de afzonderlijke letters, klanken en lettergreep-types gecodeerd, en we koppelden er spellingsregels en andere taalkundige labels aan. De vreugde was groot toen de database precies bleek te doen wat we ermee wilden bereiken: kind-individueel lesmateriaal snel en flexibel samenstellen. The Great Word House was klaar om gebruikt te worden.”
Een wereldwijd succesverhaal
De database werd razend enthousiast ontvangen. Allereerst door de leraren speciaal onderwijs op de Claremont School, de taalspecialisten zelf. En tijdens de presentaties van The Great Word House op de grootste dyslexiebeurs ter wereld vielen de monden open en was het codewoord ‘amazing’. Inmiddels wordt The Great Word House ook in andere Engelstalige landen gebruikt voor onderwijs aan dyslectische kinderen, van Australië tot aan de Bahama’s. Zowel aan kleuters als aan middelbare scholieren. Daarnaast blijkt de database uitstekend bruikbaar in lessen Engels als tweede taal.
De unieke samenwerking tussen Evelyn Reiss en Hexapole is een prachtig voorbeeld van tegenpolen die elkaar naar een hoger level brengen. Een taalkundige en een software engineer. Bas: “Voor ons is The Great Word House echt het kindje van ons beiden.” En dat kind zit middenin een flinke groeispurt. Bovendien laat dit eigenzinnige paradepaardje in de volle breedte zien waartoe Hexapole op het gebied van automatisering in staat is.